تهیه نقشه موضوعی فرسایش خاک در حوضه های آبریز با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات مکانی

چکیده: فرسایش خاک از مسائل و معضلات جدی در تخریب زمین و افت کیفیت خاک است، که موجب از بین رفتن سطح خاک و مرغوبیت آن جهت فعالیت های کشاورزی، پر شدن حجم مخازن سدها و رودخانه ها، گل آلود شدن آب رودخانه ها و کاهش کیفیت آن و آلودگی های زیست محیطی و در نهایت تبدیل جنگل ها و مراتع به بیابان ها می گردد. این تحقیق با هدف برآورد میزان فرسایش خاک و تولید رسوب در حوضه آبریز سد ژاوه واقع در استان کردستان با مساحت 14/85 کیلومتر مربع، با استفاده از تکنیک های rs و gis و استفاده از مدل usle انجام گرفته است. اطلاعات و داده های مورد نیاز مربوط به پوشش گیاهی منطقه و کاربری اراضی، از تصاویر ماهواره ای landsat etm+ مربوط به سال 2000 میلادی و اطلاعات مربوط به مدل ارتفاعی رقومی منطقه، شیب و طول شیب، از نقشه توپوگرافی منطقه به مقیاس 1:25000 تولید شده توسط سازمان نقشه برداری کشور در سال 1377 به روش فتوگرامتری استخراج گردیده و سایر اطلاعات همچون نقشه زمین شناسی به مقیاس 1:100000، تهیه شده توسط سازمان زمین شناسی کشور در سال 1364 و نقشه نوع خاک حوضه نیز به صورت لایه های اطلاعاتی در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردیدند و در نهایت با تلفیق این داده ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل های مکانی صورت گرفته، میزان 9/11021 تن فرسایش در سال برای این حوضه آبریز به دست آمد. بخش اعظم این حوضه در کلاس فرسایشی خیلی کم قرار گرفته و با توجه به نتایج به دست آمده از ایستگاه هیدرومتری که میزان 9261 تن رسوب در سال را برای این حوضه برآورد کرده اند و ضریب sdr ، که برای این حوضه، مقدار 0/87 محاسبه گردید، میزان فرسایش با استفاده از نتایج هیدرومتری، 10644 تن در سال برآورد گردید که مشخص است با استفاده از تصاویر ماهواره ای و برخی مشاهدات صحرائی می توان با دقت بالایی میزان فرسایش و رسوب را در منطقه برآورد نمود. جهت بررسی میزان تأثیر هر یک از عوامل در میزان فرسایش خاک، میزان وابستگی بین پارامترهای موثر و لایه فرسایش خاک با سطح اطمینان 95% محاسبه گردید که این مقدار برای لایه توپوگرافی بیشترین مقدار و برابر با 845/0 می باشد. یعنی وضعیت توپوگرافی بیشترین تأثیر را در میزان فرسایش خاک داشته و پس از آن به ترتیب، پوشش گیاهی، مدیریت اراضی، جنس خاک و میزان بارش تأثیر کمتری را دارا می باشند. در نهایت نیز جهت تعیین تأثیر تغییرات کاربری اراضی در فرسایش خاک از تصاویر ماهواره ای landsat tm مربوط به سال 1987 استفاده گردید. با توجه محاسبات انجام شده حجم خاک فرسایش یافته با استفاده از این تصاویر، 6/9475 تن در سال محاسبه گردید. مشخص است تخریب اراضی کشاورزی در طول یک دهه منجر به افزایش حجم خاک فرسایش یافته گردیده است.